Uszczelki maźnic do wagonów: NBR czy Viton dla mniejszego przecieku?

Coraz więcej ekip utrzymania ruchu zadaje dziś proste pytanie: czy w maźnicy dłużej i czyściej pracuje NBR, czy jednak FKM? Wyciek z uszczelki maźnicy to przestój, dodatkowe mycie i ryzyko dla łożysk. Wybór materiału potrafi to ryzyko ograniczyć, ale nie jest jedynym czynnikiem. W tym tekście porównasz NBR i FKM pod kątem chemii i temperatur, zobaczysz co naprawdę wpływa na przecieki oraz poznasz szybki test szczelności i praktyczne kryteria wyboru.

Jak NBR i FKM różnią się pod względem odporności chemicznej?

NBR dobrze znosi oleje mineralne i paliwa, FKM ma szerszą odporność chemiczną i lepszą odporność na starzenie.
W maźnicach pracują oleje i smary z pakietami dodatków przeciwzużyciowych i antyutleniających. NBR zwykle radzi sobie z olejami mineralnymi, ale bywa wrażliwy na część estrów i niektóre dodatki, co może prowadzić do pęcznienia lub twardnienia wargi. FKM jest stabilny w kontakcie z wieloma olejami syntetycznymi i agresywnymi dodatkami. Lepiej znosi ozon, UV i czynniki atmosferyczne. W środowisku o wysokim zaolejeniu, z chemią do mycia lub mgłą olejową, FKM zachowuje parametry dłużej.

Jak NBR i FKM sprawdzają się w skrajnych temperaturach?

NBR lepiej znosi mróz, FKM lepiej znosi wysoką temperaturę.
Typowy zakres pracy NBR to około -30°C do 100–120°C, zależnie od mieszanki. W niskich temperaturach NBR zachowuje elastyczność lepiej niż FKM. FKM pracuje stabilnie w wysokich temperaturach, typowo do około 200°C. W niskich temperaturach FKM szybciej twardnieje, co zwiększa ryzyko mikroprzecieków na rozruchu. Jeśli oś pracuje w warunkach wysokiej temperatury wargi lub w okolicach hamulców, FKM ma przewagę.

Czy uszczelki maźnic z NBR czy FKM lepiej ograniczają przecieki?

Materiał pomaga, ale o przecieku decydują też geometria, powierzchnia współpracująca i montaż.
W nowych układach, przy umiarkowanej temperaturze i oleju mineralnym, dobrze zaprojektowana uszczelka maźnicy z NBR może być szczelna przez długi czas. W cięższych warunkach, na wyższej temperaturze i z bardziej agresywnymi mediami, FKM dłużej utrzyma właściwą sprężystość i niższy stopień odkształcenia trwałego, co ogranicza ryzyko przecieków w czasie eksploatacji. Jeśli źródłem wycieku jest rowek na czopie, bicie, niewspółosiowość lub przepełnienie komory, sam materiał problemu nie rozwiąże.

Jak twardość i kształt uszczelki wpływają na szczelność?

Wyższa twardość stabilizuje krawędź uszczelniającą, ale zwiększa tarcie i zużycie. Kształt wargi i sprężyna decydują o docisku i ścieżce wycieku.

• Typowe twardości to 70–90 ShA. Twardsza mieszanka lepiej znosi ciśnienie i ścieranie, lecz wymaga gładkiej powierzchni współpracującej.
• Podwójna warga ogranicza przecieki od medium i od zabrudzeń z zewnątrz.
• Sprężyna dociskowa stabilizuje docisk w czasie, szczególnie przy wzroście temperatury.
• Profile labiryntowe i osłony błotne zmniejszają ilość zanieczyszczeń przy wardze, co wydłuża szczelność.

Czy rodzaj oleju i smaru decyduje o wyborze materiału uszczelki?

Tak. Medium to jedno z kluczowych kryteriów wyboru.

• Oleje mineralne i typowe smary litowe: NBR zwykle wystarcza, jeśli temperatura nie przekracza limitów mieszanki.
• Oleje i smary wysokotemperaturowe oraz wiele olejów syntetycznych, w tym estry: FKM zapewnia większą stabilność.
• Kontakt z ozonem, UV, środkami do mycia i mgłą chemiczną: FKM zwykle znosi to lepiej.
• Dla nietypowych środków smarnych zawsze sprawdź kartę kompatybilności chemicznej materiału z konkretnym medium.

W projektach pasażerskich często wymaga się materiałów zgodnych z EN 45545-2. Dostępne są mieszanki NBR i FKM spełniające tę normę.

Jak montaż i zużycie wpływają na przecieki uszczelki maźnicy?

To częsta, niedoceniana przyczyna przecieków.

• Powierzchnia czopa musi być gładka i bez rowków. Nawet drobny rowek tworzy ścieżkę wycieku.
• Współosiowość gniazda i czopa wpływa na równomierny docisk wargi.
• Brak wstępnego smarowania wargi zwiększa tarcie rozruchowe i zużycie.
• Uszkodzenie krawędzi podczas wciskania bez tulei montażowej skutkuje mikroprzeciekami.
• Przepełnienie komory, brak odpowietrzenia lub nadciśnienie wypycha medium przez wargę.
• Zabrudzenia i błoto przy wardze działają jak pasta ścierna i przyspieszają zużycie.

Jak przeprowadzić szybki test szczelności przed wymianą uszczelki?

Oczyść, oznacz, uruchom krótko i sprawdź ślady.

• Oczyść i odtłuść okolice uszczelki maźnicy. Osusz, posyp talkiem lub użyj sprayu kontrolnego.
• Wykonaj krótki przejazd testowy lub obrót w trybie serwisowym.
• Sprawdź ścieżki na warstwie talku. Ciągła, mokra linia wskazuje miejsce ucieczki.
• Skontroluj poziom medium i drożność odpowietrzenia. Nadmiar i brak odpowietrzenia podnoszą ciśnienie.
• Porównaj temperaturę obudowy po krótkiej pracy. Nienaturalnie wysoka może świadczyć o nadmiernym tarciu wargi.
• Jeśli to możliwe, oceń luz i bicie czopa w warunkach warsztatowych.

Jakie praktyczne kryteria stosować przy wyborze NBR lub FKM?

Dobieraj materiał do medium, temperatury, warunków zewnętrznych i oczekiwanej trwałości.

• Medium i jego dodatki, w tym oleje syntetyczne i środki myjące.
• Minimalna i maksymalna temperatura pracy oraz rozruchu.
• Prędkość obrotowa, ciśnienie przy wardze i planowany interwał przeglądów.
• Ekspozycja na ozon, UV, błoto, sól i wodę.
• Wymogi normowe, na przykład EN 45545-2 w taborze pasażerskim.
• Geometria: pojedyncza czy podwójna warga, obecność sprężyny, profil labiryntowy.
• Twardość mieszanki a jakość powierzchni współpracującej.
• Dostępność wymiarów katalogowych oraz możliwość wykonania na zamówienie.

Mądrze dobrany materiał zmniejsza ryzyko przecieków, ale pełną szczelność daje dopiero zestaw: właściwa geometria, dobra powierzchnia czopa i prawidłowy montaż. Wybierz wariant pod realne warunki pracy, a zyskasz dłuższą, czystszą i przewidywalną eksploatację uszczelki maźnicy.

Poproś o dobór materiału i specyfikację uszczelki maźnicy NBR lub FKM do Twojego taboru.